Rétturinn til persónufrelsis eru grundvallarmannréttindi hvers einstaklings. Réttinn til frelsis má rekja allt aftur til Magna Carta frá árinu 1215 og yfirlýsingu Bandaríkjanna um réttindi manns og borgara frá árinu 1789.
Magna Carta samningurinn færði aðalsmönnum í Bretlandi ákveðin réttindi gagnvart konunginum. Frekari einstaklingsréttindi komust á fót með réttindaskrá Bretlands (Bill of Rights) árið 1689 og Habeas Corpus lögunum frá 1640 og 1679. Í kjölfar frönsku byltingarinnar árið 1789 urðu einstaklingsréttindi viðurkennd víða um heim og í mörgum ríkjum voru persónuréttindi einstaklinga lögfest í stjórnarskrám.
Á alþjóðavettvangi fékk réttur til frelsis og mannhelgi í fyrsta sinn lagalega viðurkenningu í 9. grein mannréttindayfirlýsingar Sameinuðu þjóðanna. Í greininni er tæpt stuttlega og á víðtækan hátt á þessum réttindum. Eftir því sem árin hafa liðið hefur viðurkenning á þessum réttindum orðið meiri, sérstaklega í kjölfar fleiri mannréttindasamninga, á alþjóðavettvangi sem og innan ríkja.
Réttur til frelsis og mannhelgi felur í sér tvenns konar réttindi, annars vegar réttinn til persónufrelsis og hins vegar réttinn til persónulegs öryggis.
Rétturinn til persónufrelsis
Rétturinn til persónufrelsis felur í sér að ekki er heimilt að frelsissvipta og fangelsa einstakling á handahófskenndan hátt, án dóms og laga. Almennt séð er frelsissvipting einungis heimiluð ef hún fellur að öllu leyti að landslögum og að viðurkenndar aðferðir séu framkvæmdar við handtökuna. Í fyrsta lagi skal ávallt upplýsa þann einstakling sem sviptur er frelsi um ástæðuna fyrir handtökunni. Í öðru lagi hafa allir frelsissviptir einstaklingar rétt á löglegri áheyrn áður en réttarhöld eiga sér stað. Í þriðja lagi hefur einstaklingur rétt á skaðabótum ef hann hefur verið handtekinn og fangelsaður án þess að lögmætar ástæður liggi að baki. Í fjórða lagi hafa einstaklingar sem sitja í varðhaldi rétt á því að aðeins nokkrir dagar líði frá því að varðhald hefst og þar til þeir fá áheyrn frá dómara sem annað hvort veitir þeim frelsi eða dæmir þá í varðhald þangað til réttarhöld í máli þeirra fari fram. Slíkt varðhald má þó ekki standa lengi yfir og rétta skal í máli þeirra eins fljótt og kostur er.
Rétturinn til persónulegs öryggis
Réttur til persónulegs öryggis hefur ekki verið skilgreindur á eins ítarlegan hátt og rétturinn til persónufrelsis og merkingin er mismunandi eftir ólíkum mannréttindasáttmálum. Almennt er merkingin sú að einstaklingur á að njóta verndar laganna þegar hann nýtur réttinda sinna til persónufrelsis. Þetta merkir að rétturinn til öryggis nær lengra en einungis til aðstæðna þar sem einstaklingurinn hefur verið sviptur frelsi sínu. Ríkjum er því ekki heimilt að líta framhjá því að öryggi einstaklings sé ógnað innan lögsögu þess og því ber skylda til að framkvæma aðgerðir til þess að vernda öryggi þess einstaklings sem á í hlut.
Réttur til frelsis og mannhelgi í íslenskum rétti
Í 2. mgr. 66. gr. stjórnarskrárinnar er landvistarréttur íslensks ríkisborgara fortakslaus. Íslenskum ríkisborgara verður því ekki meinað að koma til Íslands og hann verður ekki gerður brottrækur frá landinu. Regla þessi var þó ekki bundin í stjórnarskrá fyrr en árið 1995 þegar mannréttindakafli hennar var endurkoðaður. Þó að svo hafi verið og hennar hafi ekki verið getið í almennri löggjöf þá hefur ávallt verið litið á hana sem óskráða grundvallarreglu. Þó að íslenskum ríkisborgurum verði ekki meinaður aðgangur að landinu verða þeir að hlíta þeim lagareglum sem gilda um komu og brottför. Landvistarréttur íslenskra ríkisborgara útilokar ekki að hann verði framseldur til annarra ríkja til að svara þar til saka vegna gruns um refsiverða háttsemi. í 3. og 4. mgr. 66. gr. eru settar fram nokkrar meginreglur um ferðafrelsi innanlands og rétt til að ferðast úr landi ásamt réttinum til þess að velja sér sinn dvalarstað. Þó er fjallað um leyfilegar takmarkanir á þessum rétti.