Þrælahald á sér langa sögu; reglur um þrælahald má t.d. finna í skrifuðum lögum Rómverja og þrælkun og þrælasala tíðkaðist um aldir um heim allan.
Þrælahald var formlega afnumið með upplýsingunni á 18. öld og lagt er bann við því, án undantekninga, í öllum helstu mannréttindasamningum og að alþjóðlegum venjurétti. Segja má að bann við þrælkun sé meðal elstu viðurkenndu mannréttinda og fyrsti fjölþjóðlegi mannréttindasamningurinn, alþjóðasamningur um þrælahald frá 1926, leggur bann við þrælkun og þrælahaldi í hvaða mynd sem það birtist. Talið er að þrælahald hafi verið aflagt á Íslandi á 11. eða 12. öld en það er athyglivert að ekki er kveðið á um bann við þrældómi og þrælkun í íslensku stjórnarskránni. Í 68. gr. er lagt bann við nauðungarvinnu en þegar stjórnarskráin var endurskoðuð árið 1995 þótti ekki ástæða til að banna þrælahald sérstaklega. Í athugasemdum segir þó að af ákvæði 2. mgr. 68. gr. megi álykta að bann sé lagt við þrældómi og þrælkunarvinnu þótt þau atriði séu ekki tiltekin sérstaklega. Síðasta land heims til afnema formlega þrælahald var Máritanía árið 1983.
Þó þrælkun sé hvergi lögleg, og fordæmd um allan heim, þýðir það þó ekki að þrælahaldi hafi verið útrýmt. Árið 2005 áætlaði Alþjóðavinnumálastofnunin (ILO) að 12,3 milljónir manna væru ánauðugar og þar af væru 2,4 milljónir fórnarlömb mansals. Þrælkun er mest í fátækum ríkjum Asíu og Rómönsku Ameríku en einnig eru þekkt tæplega 400.000 tilfelli í iðnríkjunum. Oftast vinna þrælarnir fyrir einkaaðila en sums staðar, t.d. í Súdan, viðgengst þrælahald með fullri vitund stjórnvalda. Flestir sem búa við þrælkun og nauðungarvinnu eru konur og börn.
Þrælahald nútímans birtist í mörgum óhugnanlegum myndum. Fólk er í nauðungarvinnu í verksmiðjum, í landbúnaði, byggingariðnaði og við heimilisstörf. Hefðbundin bændaánauð tíðkast enn, fólk verður ánauðugt vegna skulda og kynlífsþrælkun stúlkna og kvenna er útbreitt vandamál. Mansal færist í aukana og nútíma þrælahald er jafnframt algengt á átakasvæðum þar sem börnum er rænt og þau neydd til hermennsku og/eða gerð að kynlífsþrælum.
Fjöldi samninga gegn þrælkun og nauðungarvinnu hefur verið samþykktur á alþjóðlegum vettvangi. Má þar nefna fyrrgreindan samning gegn þrælahaldi frá 1926 og viðauka við hann frá 1956, samþykktir Alþjóðavinnumálastofnunarinnar nr. 105 um afnám nauðungarvinnu og nr. 182 um bann við barnavinnu í sinni verstu mynd og tafarlausar aðgerðir til að afnema hana, ýmsa samninga gegn mansali s.s. samning S.þ. um upprætingu mansals og kynlífsþrælkunar (Convention for the Suppression of the Traffic in Persons and of the Exploitation of the Prostitution of Others) frá 1949, samning gegn alþjóðlegri og skipulagðri glæpastarfsemi, svonefndan Palermósamning frá 2000 og bókun við hann til að koma í veg fyrir, berjast gegn og refsa fyrir verslun með fólk, einkum konur og börn. Árið 2000 var einnig samþykkt valfrjáls bókun við Barnasáttmála S.þ. um sölu á börnum, barnavændi og barnaklám. Af vettvangi Evrópuráðsins má nefna Evrópusamning gegn mansali frá árinu 2005 en hann mun öðlast gildi þegar 10 aðildarríki hafa fullgilt hann.
Ljóst að bann gegn þrælkun og nauðungarvinnu nægir ekki eitt og sér til að útrýma þrælahaldi nútímans. Alþjóðavinnumálastofnunin hefur hvatt ríki heims til að framfylgja banninu á virkari hátt og skorað á iðnríkin að aðstoða þau fátækari við að ráðast gegn rót vandans á heimavelli. Þá hefur stofnunin einnig mælst til þess að Vesturlönd endurskoði vinnu- og útlendingalöggjöf sína með það að leiðarljósi að koma í veg fyrir þrælkun og nauðungarvinnu.
,,Þrælahald” er í dag samnefnari fyrir margskonar mannréttindabrot auk hefðbundnu merkingarinnar. Hugtakið á nú við nauðungarsölu á börnum, barnavændi, barnaklám, barnaþrælkun, umskurð ungra stúlkna, börn sem gegna herþjónustu, nauðungavist vegna skulda, mansal, sölu á líffærum fólks, nýtingu vændis ásamt að eiga sérstaklega við aðskilnaðarstefnuna og nýlenduríki.
Skilgreining á þrælahaldi
Samningurinn frá 1926 skilgreinir þrælahald sem stöðu eða ástand þar sem eignarhaldi er slegið yfir einstakling.
Jafnframt því er mikilvægt að skoða aðstæður einstaklingsins þegar skilgreina á þrælahald.
Skilgreiningin hvílir á,
-
hversu mikið frelsi einstaklingsins sem á í hlut er heft,
-
hversu mikið aðrir hafa stjórn á eignum viðkomandi einstaklings,
-
hvort að fyrir liggi samþykki og upplýstur skilningur viðkomandi einstaklings á sambandinu sem ríkir á milli hans og þess aðila sem á í hlut.
Almennt séð á þrælahald sér stað þegar einn einstaklingur slær eign sinni á annan einstakling, á þann hátt að ,,eigandinn” getur notfært sér hinn einstaklinginn refsilaust.