Umsögn MRSÍ um tillögu til þingsályktunar um bætta stjórnsýslu í umgengnismálum

Efni: Umsögn Mannréttindaskrifstofu Íslands um tillögu til þingsályktunar um bætta stjórnsýslu í umgengnismálum, þskj. 105, 104. mál.

Mannréttindaskrifstofu Íslands (MRSÍ) hefur borist framangreind tillaga til þingsályktunar til umsagnar. Markmið þingsályktunarinnar er að staðið verði við skuldbindingar samkvæmt barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og til að gæðaviðmið stjórnsýslu verði virt.

Í greinargerð með tillögunni segir að helsta vandamál stjórnsýslunnar í umgengnismálum sé að úrræði sem standi til boða séu afar seinvirk og jafnvel áhrifalítil, m.a. vegna þess að málsmeðferð hjá sýslumanni taki langan tíma. Skjótvirkari úrræði og betri stjórnsýsla kæmu öllum málsaðilum til góða því að skjótari úrlausn í máli eyði óvissu og bæti öryggi og stöðu allra sem að málinu koma.

MRSÍ styður tillöguna og tekur undir nauðsyn þess bæta skilvirkni og bæta réttarstöðu málsaðila í umgengnismálum. Bendir skrifstofan einkum á sérstöðu foreldra og barna af erlendum uppruna. Um árabil hefur skrifstofan annast lögfræðiráðgjöf fyrir innflytjendur og algengt er að til hennar leiti fólk sem, vegna lítillar íslenskukunnáttu, hefur ekki náð að skilja gang mála, t.d. í umgengnismálum svo og öðrum sifjamálum. Því hvetur MRSÍ til þess að tryggt verði að þeir málsaðilar sem þess þurfa fái túlkun í umgengnismálum og sifjamálum almennt.

Á árinu 2012 unnu MRSÍ og Fjölmenningarsetur rannsókn „Fyrirkomulag forsjár barna af erlendum uppruna“ 1 . Um megindlega rannsókn var að ræða og bentu niðurstöður hennar til þess að lagaumhverfið og sú þjónusta sem stendur foreldum í skilnaðarferli til boða taki ekki nægjanlegt mið af þörfum fólks sem ekki er af íslenskum uppruna.

Í ljósi þessa hvetur MRSÍ til að við texta þingsályktunartillögunnar verði bætt ákvæði um endurskoðun sifjalöggjafar svo tryggja megi foreldrum og börnum af erlendum uppruna jafna stöðu á við íslenska málsaðila þegar að sifjamálum kemur, t.d. með því að lögfesta ákvæði um rétt til túlkaþjónustu í öllu ferli sifjamála hjá sýslumönnum. Telur MRSÍ slíkan rétt reyndar felast í ákvæðum stjórnsýslulaga, m.t.t. rannsóknarreglu, andmælareglu, jafnræðisreglu og upplýsingaskyldu stjórnvalds en þar sem misbrestur er á því að nauðsynleg túlkaþjónusta sé veitt í öllum tilvikum er þess þarf, færi betur á skýru lagaákvæði þess efnis.

Umsögnina í heild má finna hér.